Manuel López

Estes días temos a oportunidade de ver unha mostra fotográfica de Manuel López que abrangue o período de 1966-2006, na sala de exposicións do Mercado Vello da nosa vila.
Manuel López nace en Boimorto (A Coruña) o 21 de febreiro de 1946. Con 12 anos trasládase coa sua familia ao barrio de Montealto na Coruña, e cinco anos despois emigran a Colonia (Alemaña) onde continua cos seus estudos. Alí realiza varios traballos coma fotógrafo ambulante. Mais tarde marcha a Suíza onde traballa coma fotógrafo de prensa. Cando en 1970 regresa a España, xa cunha boa formación no oficio, pasa a formar parte do cadro de persoal da Gaceta ilustrada. No trienio de 1976-1978, que comeza coa Transición logo da morte de Franco ata a proclamación da Constitución Española, é testemuña ocular dos acontecementos que marcaron ese período da historia recente de España, que representa a súa maior produción fotográfica. No 1980, bota a andar a Fundación Española da Fotografía, que serviría para sensibilizar a opinión pública soobre a liberdade de expresión. Organizou varias campañas para promover a fotografía e o seu ensino. Combina a súa actividade fotográfica como docente, poñente, xurado de concursos fotográficos…
As súas imaxes recollen o que foi a vida no noso país nos últimos corenta anos, que supuxeron unha trasformación moi profunda cara o país que é hoxe en día. Manuel soupo captar as expresións de alegría, de dor, as frustracións, o progreso… das xentes fotografadas. Nelas represéntanse momentos tan importantes da nosa historia como o fallido golpe de Estado de Tejero no congreso dos deputados o 23 de febreiro do 1989, distintos instantes da campaña das eleccións xerais de xuño do 1977, varias concentracións e manifestacións coma a da CNT na praza de touros de Las Ventas en Madrid en 1977, a do día da Patria Galega en Santiago en 1977, a manifestación do Primeiro de Maio de 1966 en Colonia (Alemaña)… Mesturados momentos da vida cotiá como o xogo da cucaña nas festas de Carballo (1977), a feira de Arzúa (1976), traballadores da SEAT (1976), fotos de familia…

Xoán Díaz Porlier

Naceu en Cartaxena de Indias no ano 1788 no seo dunha importante familia da América española, mais marcha co seu tío, Rosendo Porlier e Asteguieta (oficial da Armada) a España, onde participa na batalla do Cabo Finisterre e na batalla de Trafalgar. Trala derrota na batalla contra os ingleses, solicita o traslado ao exército. A Guerra da Independencia sorpréndeo coma tenente coronel de Granaderos en Extremadura, levando a cabo unha gran oposición contra as tropas francesas. Nesta etapa recibiu o nome do Marquesiño (xa que se facía pasar polo sobriño do marqués Don Pedro Caro Sureda para conseguir voluntarios na loita contra os francesas). Tomou o pseudónimo de Xoán de Cartaxena durante o desenvolvemento da guerra.Casou con María Teresa, irmá do conde de Toreno. Co retorno de Fernando VII ao finalizar a guerra e co rexeitamento da Constitución gaditana de 1812 por parte deste, comezou a súa oposición cara o monarca. Foi detido en Madrid e levado á Coruña, onde queda retido no castelo de San Antón. Obteu o permiso para ir ao balneario de Arteixo alegando ter unhas doenzas, mais este dirixiuse á casa de Andrés Rojo do Cañizal, comerciante liberal, dende onde preparou o pronunciamento que levaría a cabo na Coruña a noite do 19 de setembro do 1815. Dous días máis tarde, diríxese con 864 homes cara Santiago con obxectivo de tomar a cidade mais nun descanso no camiño, no Mesón de Deus, é traizoado por un grupo de sarxentos do 6º Reximento de Mariña. É condeado a morte e executado na Coruña o 3 de outubro de 1815.

A nosa Constitución cumpriu 30 anos

O pasado 6 de decembro celebráronse 30 anos da aprobación da Constitución española do 1978.
Coa morte de Franco o 20 de novembro do 1975, iniciouse o período de Transición española cara a Democracia. Proclamouse rei a Xoán Carlos I e Arias Navarro pasou a ser presidente do Goberno, segundo as disposicións establecidas por Franco. Trala dimisión forzada de Arias o rei elixe a Adolfo Suárez para substituílo. O novo goberno enviou ás Cortes o proxecto de lei para a Reforma Política coa finalidade de que sexa aprobado. Posteriormente foi sometido a referéndum.
O 15 de xuño do 1977 leváronse a cabo as primeiras eleccións libres dende febreiro do 1936. Unha das tarefas fundamentais das Cortes foi a redacción dunha Constitución. Nómbranse sete deputados que eleboraron un anteproxecto da Constitución. Unha vez consensuado o texto polo Congreso dos Deputados e polo Senado, foi levado a referéndum o 6 de decembro de 1978, iniciándose así a etapa constitucional (a máis longa na historia de España) que dura ata os nosos días nos que algúns constitucionalistas se plantexan a necesidade dalgunhas reformas, pois as condicións da vida española actuais non son as de hai 30 anos.

Heroes de San Marcial

En xullo de 1813, tralo triunfo hispano-británico na batalla de Vitoria, Arthur Wellesley, duque de Wellington, xeneralísimo do exército aliado, puxo sitio á cidade de San Sebastián, ocupada polos franceses. Co obxectivo de socorrer á praza, o xeneral Soult dispuxo o avance das súas tropas desde o leste. Os aliados apostáronse nas ribeiras do río Bidasoa. O continxente español, formado polo 4º Exército, chamado tamén Exército de Galicia, ao mando do xeneral Manuel Freire, dispúxose nas alturas de San Marcial.

Ao amencer daquel chuvioso 31 de agosto, despóis de cruzar o Bidasoa, os franceses atacaron toda a fronte. Tras uns momentos iniciais de vacilación, as tropas españolas lograron rexeitalos. Os franceses iniciaron entón un intenso bombardeo que foi aproveitado para colocar unha ponte sobre o Bidasoa. En canto estivo disposta, cruzaron varias divisións, coa intención de atacar polo centro e pola dereita, pero foron repelidos pola 5º División, ao fronte da cal atopábase o mariscal Juan Díaz Porlier, el Marquesito. Un novo ataque contra a á esquerda foi novamente detido polas tropas de Porlier que, avanzando ladeira abaixo, obrigou ao inimigo a rebasar o río.

A derrota francesa en San Marcial -con cerca de 3 600 baixas fronte a algo máis de dúas mil españolas- e a caída de San Sebastián, sinala o inicio do fin da presencia francesa en España.

O protagonismo das tropas do 4º Exército durante a acción é suliñado por Wellington na orde do día, onde o valor mostrado polos nacionais é loubado polo xeneral con encendido entusiasmo:

Guerreiros do mundo civilizado: aprendede a selo dos individuos do cuarto exército español, que teño a dita de mandar. Cada soldado del merece, con máis xusto motivo que eu, o bastón que empuño. Do terror, da arrogancia, da serenidade e da morte mesma, de todo dispón á súa arbitrio. Dúas divisións británicas foron testemuñas deste orixinal e singularísimo combate, sen axudarlles en cousa algunha, por disposición miña, para que levasen eles sos unha gloria que nos anais da historia non ten compañeira.

Españois: dedicádevos todos a premiar aos infatigables galegos, distinguidos sexan ata o fin dos séculos, por levar o seu denuedo e bizarría onde ninguén chegou ata agora, onde con dificultade poderían chegar outros, e onde eles mesmos poder exceder, se seica é posible.
Nación española: o sangue vertido de tantos cides vitoriosos foi recompensada con 18 000 inimigos e unha numerosa artillería que desapareceron como o fume, para que non nos ofendan xamais.

Franceses: fuxide pois ou pedide que vos ditemos leis, porque o 4º Exército español, o Exército de Galicia, vai detrás de vós e dos vosos caudillos a ensinarlles a ser soldados.

Alí Bey: un español na Meca

Viaxeiro por Oriente, espía ás ordes de Manuel Godoy, Domingo Badía Leblich –o seu nome en clave era “El Diablo”- foi un precursor da exploración científica do contiente africano, un visionario que intuíu o enorme valor estratéxico da ruta a Oriente e un intrigante que se moveu con soltura na corte de Carlos IV e na de Xosé I, recibiu os favores de Napoleón e tamén os de Luis XVIII.

Autodidacta, coa curiosidade científica dun ilustrado e a paixón aventureira dun romántico, Domingo Badía naceu en Barcelona en 1767 pero pronto afincouse en Andalucía. Pioneiro fracasado da aerostática en España escribiu, entre outras obras, un tratado de higrometría e ata chegou a concebir un plan de invasión de Portugal.

En 1801 presentou a Manuel Godoy un “Plan de viaje de África con objetivos políticos y científicos”, proxecto que, baixo a apariencia dunha viaxe científica a Marrocos, escondía unha trama para tratar de desprazar do trono ao sultán Muley Suleimán, pouco inclinado aos intereses do goberno español no norte de África.

Durante dous anos preparou concienzudamente a expedición. Adquiriu diversos aparellos e fíxose circuncidar. Contaba para os seus fins cunha rede de axentes ás ordes do coronel Francisco Amorós, “Jenny”, coa que se comunicaba a través de cartas de amor cifradas.

Baixo a identidade de Alí Bey El Abbasí, un sirio de Aleppo, Domingo Badía, chega a Marrocos en 1803. Coñecedor da língua e dos costumes, Alí Bey non tardou moito en gañarse a confianza do sultán, que lle fixo entrega dun pazo en Marrakech e lle ofreceu abrandares para o seu harem.

Durante dous anos Alí Bey percorreu o país, recollendo información etnográfica e xeográfica. E mentres, tenteaba á confraría dos Derkaua e ás tribus do sur acerca da posibilidade de derrocar ao sultán. Decatado éste das súas maquinacións e confundido cun axente secreto turco, Alí Bey é expulsado do país. Marcha entón cara a Trípoli. A súa intención é peregrinar á Meca. Pasa un tempo en Chipre onde cambia de identidade. Diríxese desde aquí a Exipto, daquela suxeito ao dominio da Sublime Porta, pero en realidade gobernado de forma autónoma polo baxá Mehmet Alí. Visita O Cairo e, a finais de 1806, entra na Meca. Era a primeira vez que un europeo penetraba na cidade santa do Islam. Levanta mapas, visita a Kaaba, coñece ao envelenador oficial e asiste ao ascenso dos wahabíes.

En 1807 parte cara a Jerusalén, pasa por Damasco e Constantinopla e en 1808 atópase en París. Informado dos cambios políticos que acaban de producirse en España trasládase a Baiona, onde estaba retida a familia real. Consegue ser presentado ao emperador, que lle nomea cabaleiro do Santo Sepulcro. En Madrid é favorecido por Xosé I co nomeamento de intendente de Córdoba, levando a cabo reformas educativas e urbanísticas, ata que é detido por malversación. Tralas vitorias hispano-británicas marchou a Francia, logrando ver publicados as súas “Voyages d´Alí-Bey en Afrique et en Asie”. En 1815 presenta ao rei Luis XVIII o proxecto dunha nova viaxe. Pretendía nesta ocasión cruzar o continente africano de leste a oeste. Parte en 1818 cara a Constantinopla baixo o nome de Hash Alí Otman. Coñece a Lady Hester Stamhope, a “raíña do deserto”, e John Lewis Burckhardt, dous dos grandes viaxeiros europeos. Vese envolto no xogo de intereses que as potencias europeas comezan a desenvolver en Oriente. Probablemente envelenado, as últimas noticias que se tiveron del situábano nunha caravana rumbo á Meca.

Vexo que o Alí Bey O Abbasi tomoume a dianteira en describrir A Meca, pero espero poder completar a súa información. Tiven ocasión, recentemente de revisar a súa obra; se ben non me gustan ni o estilo no que está escrita nin as ínfulas do seu autor, é forzoso confesar que, tras un concienzudo exame, non acho motivos para cuestionar a lexitimidade de Alí.

John Lewis Burckhardt

O xardineiro de Goya

A guerra de liberación contra o invasor francés, iniciada trala xornada do dous de maio de 1808, terá no pintor Francisco de Goya y Lucientes unha testemuña de excepción. O “atisbador genial”, como lle chama Ramón Gómez de la Serna, o creador das “Greguerías” e o primeiro en revelar as liasons do pintor con Cayetana, a duquesa de Alba, deixounos en “Los desatres de la guerra” a primeira reportaxe gráfica de guerra da historia.

Goya viviu o desgarro de aqueles que como él mostráronse afíns ao programa renovador que encarnaba Xosé I, entre os cales figuraban amigos, como os escritores Leandro Fernández de Moratín e Tomás de Iriarte, e, ao tempo, deploraban a prepotencia dos ocupantes e a devastación que entraña toda guerra. Sinalados como afrancesados, a non moito tardar chegarán a converterse nos primeiros exiliados políticos da nosa historia.

Durante os anos da guerra, pasados en Madrid, no seu domicilio da rúa Fuencarral, o artista seguiu traballando Ademáis dos encargos aos que tiña que atender como Pintor de Cámara –os retratos de Xosé I, lord Wellington ou Palafox- que mostran os diversos avatares polos que atravesa o conflicto, fai tamén os debuxos preparatorios de “Los desastres”.

Na serie, que consta de 32 grabados realizados coa técnica do augaforte, e que non foi editada ata 1863, a guerra é despoxada de todo sentido grandilocuente e retratada en toda a súa crueza, e anque non faltan escenas heroicas, como a adicada a súa paisana Agustina, predomina a visión de denuncia da sinrazón e da barbarie, como na estampa “Estragos de la guerra”, calificada por Lafuente Ferrari como a primeira representación dun bombardeo sobre poboación civil.

As impresións daquela xornada de loita do dous de maio, trasladadas posteriormente a lenzo en dous cadros que rememoran o levantamento do pobo madrileño e nos que Goya pretende despexar as dúbidas sobre o seu patriotismo, foron recollidas por Isidro, o seu criado e xardineiro nun relato cargado de dramático verismo:

Han visto ustedes aquellos horrores de la guerra que tan admirablemente pintó mi pobre amo? Pues esa campana que clamorea en la Florida me recuerda que tal día y tal noche como la de mañana concibió mi amo, loco de indignación, la idea de pintar aquellos horrores. Desde esa ventana vió los fusilamientos de la montaña del Príncipe Pío, con un catalejo en la mano derecha y un trabuco naranjero cargado con un puñado de balas en la izquierda. Si llegan a venir los franceses por aquí,, mi amo y yo somos otros Daoíz y Velarde. Al acercarse la medianoche me dijo mi amo: “Isidro, toma tu trabuco y ven conmigo”. Le obedecí, y ¿a dónde creerán ustedes que fuimos? Pues fuimos a la montaña, donde aún estaban insepultos los pobres fusilados. Me acuerdo de todo como si fuera ayer. Era noche de luna, pero como el cielo estaba lleno de negros nubarrones, tan pronto hacía claro como oscuro. Los pelos se me pusieron de punta cuando vi que mi amo, con el trabuco en una mano y la cartera en la otra, guiaba hacia los muertos. Como mi amo notase que yo no las tenía conmigo me preguntó:
“-¿Tiemblas Otelo?” Yo, en lugar de contestarle. “Temblaré un hinojo”, casi me eché a llorar, creyendo que el pobre de mi amo se había vuelto loco, pues me llamaba Otelo en lugar de Isidro.
Sentámonos en un ribazo a cuyo pie estaban los muertos, y mi amo abrió su cartera, la colocó sobre sus rodillas y esperó a que la luna atravesase un nubarrón que la ocultaba. Bajo el ribazo revoleteaba, gruñía y jadeaba algo. Yo…, se lo confieso a ustedes, temblaba como un azogado; pero mi amo seguía tan sereno y preparando medio a tientas su lápiz y su cartón. Al fin la luna alumbró como si fuera de día. ¡En medio de charcos de sangre vimos una porción de cadáveres, unos boca abajo, otros boca arriba, éste es la postura del que estando arrodillado besa la tierra, aquel con las manos levantadas al cielo pidiendo venganza o misericordia, y algunos perros hambrientos se cebaban en los muertos, jadeando de ansia y gruñendo a las aves de rapiña que revoloteaban sobre ellos, queriendo disputarles la presa!
Mientras yo contemplaba aquel horrible cuadro lleno de espanto mi amo lo copiaba.
Volvimos a casa, y a la mañana siguiente me enseñó mi amo su primera estampa de la guerra, que examiné horrorizado.
“-Señor –le pregunté-, ¿para qué pinta usted esas barbaries de los hombres?”
“-Para tener el gusto –me contestó- de decir eternamente a los hombres que no sean bárbaros”

Os nenos roubados do franquismo

Hoxe, 23 de novembro, apareceu un artigo no xornal La Voz de Galicia baseado na memoria histórica. Baltasar Garzón, nun auto que contiña o estremecedor relato duns nenos roubados aos roxos polo franquismo, pide que se investiguen por ser delitos permanentes. O xuíz baseouse en dous libros no que se inclúen varias testemuñas para iniciar esta investigación. En España, entre os anos 1937 e 1950, houbo un plan sistemático para sacarlle os fillos ás nais republicanas (mortas, presas, executadas, exiliadas ou desaparecidas) que se desenvolveu baixo cobertura legal. 30.000 nenos foron tutelados polo Estado e permitíaselle cambiarlles os apelidos segundo a lei de 1941 para que despois foran adoptados por xente afín ao Réxime ou secuestralos no extranxeiro para repatrialos. Aínda hoxe queda xente que non coñecen a súa verdadeira identidade nin quen foron os seus pais.
Vallejo Nágera, psicólogo prestixioso do Gabinete de Investigacións Psicolóxicas creado por Franco, defendía que existe “un xen roxo” que fai enfermar ás persoas e que o mellor é cós roxos non teñan fillos ou se os teñen, saparalos dos pais.
No xornal inclúense varias testemuñas, algunhas tan impresionantes como cás nais presas preferían cós seus fillos morreran cabo delas ou coma outra muller que lle sacaron o neno para levalo bautizar e non o volveu ver nunca máis.

Michel Ney

Michel Ney (Sarrelouis,10 de xaneiro de 1769- París,7 de decembro de 1815..Alístase coma soldado de cabalaria no exercito francés no ano 1787. Home impulsivo e con moita coraxe foi ascendido a xeneral en 1796. Cando Napoleón Bonaparte proclamou o Imperio, Ney foi ascendido a mariscal de Francia. Destacou nas batallas de Xena en 1806, Friedland en 1807 e Elchingen en 1808 (batalla coa que acadou o título de Duque o 6 de xuño de 1808).
Foi enviado por Napoleón á península Ibérica , e tras participar no avance sobre Madrid, actuou en diversas contendas en Galicia, Asturias e Portugal, aínda que tivo que retirarse ante o empuxe combinado das tropas regulares e das guerrillas.
Coa vitoria do mariscal Soult na batalla de Elviña (A Coruña) o 16 de xaneiro de 1809, quedou libre o paso aos franceses. Conquistan Vigo, Pontevedra e Tui. Soult pasa a Portugal, e o mariscal Ney centra a guarnición en Lugo recibindo as ordes de controlar o norte de Galicia e Asturias.
Organízanse alarmas populares nas comarcas galegas. En marzo, Ney trata de someter a costa occidental galega, pero non consegue acabar coas partidas das guerrillas que acosan os destacamentos franceses. A finais de marzo os galegos recuperan Vigo, Pontevedra e Tui, cortando os enlaces con Portugal. Soult regresa con dificultade a Galicia e reúnese con Ney o 29 de mayo en Lugo, onde deciden unha nova estratexia, na que Ney debía ir cara Pontevedra e Vigo coa intención de recuperar as cidades. Sae da Coruña con 8000 infantes, 12.000 xinetes e 13 canóns
Únense as forzas regulares españolas, batallóns de milicias populares galegas, e en Redondela (Pontevedra) os días 7, 8 e 9 de Xunio de 1809, librouse unha batalla na que as guerrillas galegas derrotaron ás tropas francesas do mariscal Ney , que dá a orde da retirada, marchando cara Astorga.
Distinguíuse polo seu valor durante a campaña de Rusia de 1812, e tras a batalla de Borodino foi nomeado príncipe de Moskova, o 25 de marzo de 1813.
Os Borbóns reclaman o trono e Napoleón é aconsellado por Ney para que abdique e se exilie, pasando este a colaborar coa monarquía restaurada.
Tras a capitulación de Paris en 1815, Napoleón escapou da illa de Elba e regresou a Francia; Ney foi enviado para deter o avance, pero en lugar de defender a monarquía borbónica, desertou e pasouse co seu exército ás tropas de Napoleón
Durante a campaña dos Cen Días, liderou as forzas francesas na batalla de Quatre Bras, nun dos combates preliminares da batalla de Waterloo, na que loitou ao frente da cabalaria napoleónica, sen poder deter aos homes do xeneral británico Duque de Wellington.
Napoleón é derrotado, destronado e exiliado por segunda vez no verán de 1815, e Ney, como castigo exemplar para outros mariscais e xenerais, foi condeado por traizón a morrer nun pelotón de fusilamento en Paris o 7 de decembro de 1815.
Como privilexio permitíuselle dirixir a el mesmo as ordes do pelotón e non ser vendado nin atado. Contan os cornistas que así sucedeu, e que o corpo ensanguentado foi retirado moi rapidamente e levado a un hospital sen que se permitise a súa visita. Ao seu funeral nin sequera foi a súa dona, feito curioso onde comeza a lenda de Ney. Existe unha versión que di que o fusilamento foi unha montaxe para permitir a súa fuxida de Francia. Suponse que se lle permitiu ir ao fusilamento sen vendas para preparar a farsa dotándoo dunha botella con sangue que vertería no momento en que aos soldados se lle dese a orde de disparar. Retiraríase o corpo rapidamente para facilitarlle a fuxida cara os Estados Unidos, onde se di que impartiu clases durante corenta anos. No momento da súa morte, o médico que o asistía, tras comprobar que tiña todo o corpo cheo de feridas de guerra, preguntoulle quen era e el dixo: Michel Ney

Retrato dun conspirador

Juan Bautista Mariano Picornell y Gomila naceu en Palma de mallorca en 1759. Home culto e inquieto, estudiou na Universidade de Salamanca, interesándose pola pedagoxía e a medicina. Imbuído do espírito de reforma que caracterizou o século, participou nas actividades da Sociedad Económica Matritense e ingresou nas filas da masonería.

Baixo o impacto da Revolución que acababa de estalar en Francia, fixo a primeira traducción da “Declaración dos Dereitos do Home e do Cidadán”, escribindo ademáis un "Discurso sobre los mejores medios de excitar y fomentar el patriotismo en una monarquía".

Isto demostra o fracaso dos ministos de Carlos IV que tentaron impedir que o influxo do proceso revolucionario se espallara polo noso país, creando un “cordón sanitario” para impermeabilizar a fronteira e dificultar a chegada de noticias e escritos relacionadas co movemento revolucionario.

Picornell concebiu un plan desatinado para derrocar ao monarca e proclamar unha República. A chamada “Conspiración de San Blas”, en Madrid, en febreiro de 1795, contou tamen coa participación de José Lax, Manuel Cortés, Bernardo Garaza, Juan Manzanares, Juan Pons e Joaquín Villalba, e coincidiu en Francia coa “Conspiración dos Iguais” que liderou Charles Babeuf. Fracasada a intentona, os participantes, despóis de conmutárselles a pena de morte, foron trasladados a América e encarcerados no castelo de San Carlos, en La Guaira (Venezuela).

Non remataron aquí as súas andanzas. Ao pocuco de chegar, Picornell entrou en contacto cun grupo de masóns e patriotas americanos partidarios e do establecemento dunha república independente, entre eles Manuel Gual e José María España, que lle facilitaron. A partir deste momento Picornell colaboraría nos primeiros intentos de independencia da colonia, artellados polas loxias nas cidades de Macuto e La Guaira, e na redacción do primeiro proxecto de Constitución.

Descubertos os plans polas autoridades españolas, Picornell marchou ás Antillas no 97. Non pasou moito tempo antes de que volvera a preparar un novo levantamento, apoiando as iniciativas de Francisco Miranda para liberar Venezuela, que contaba coa axuda económica de británicos e franceses. Triunfante temporalmente a insurrección, Miranda nomeono intendente da policía de Caracas, pero a reacción realista obrigouno novamente a fuxir. Buscou refuxio nos Estados Unidos, onde se adicou á medicina, e estableceuse finalmente en Cuba, onde morreu en 1825.

A Ilustración, Feijoo e as probas de paternidade

Definíase a sí mesmo como desenganador do vulgo (oficio, a la verdad, honrado y decoroso; pero triste, ingrato y desabrido más que otro alguno), foi coñecido como o "Voltaire español" e un contemporáneo describiuno do seguinte xeito:

Sin resabios de grande, sin presunciones de sabio, sin orgullo de poderoso y sin vanidad de aplaudido, le encuentra quien le busca y le halla quien le necesita.

Escribiu dúas obras maxistrais de carácter enciclopédico, o "Teatro Crítico Universal" e as "Cartas Eruditas", consideradas como un enorme monumento do espíritu crítico en medio do deserto intelectual da España do século XVIII.

O benedictino frei Benito Jerónimo Feijoo naceu en 1676 nunha aldea de Ourense, no seo dunha familia fidalga. Reinaba daquela Carlos II o Enfeitizado e o Imperio español pasaba polos súas horas máis baixas. A pesar da condición de primoxénito, a familia de Feijoo non se opuxo ao seu ingreso na Orde e soubo alentar as súas inquedanzas intelectuais.Estudiou nos mosteiros de Samos e Lérez e a partir de 1709 instalouse definitivamente en San Vicente de Oviedo, onde impartiu teoloxía. Pero os seus gustos inclinábanse por materias máis mundanas: filosofía, matemática, física, literatura, medicina, agricultura,.. a cuxo estudio adicaba longas horas na celda que compartía con xentes como Vives, Bacon ou Newton.

¿Qué cosa más dulce hay que estar trabajando todos los días con los hombres más racionales que tuvieron los siglos todos, como se logra en el manejo de los libros?

Enemigo de honores e prebendas, a publicación, a partir de 1726, da súa obra motivou una das guerras literarias máis intensas na historia das nosas letras. Más daño causan los cañones de pluma que los cañones de batir exclamaría o tamen benedictino frei Martín Sarmiento, antigo alumno de Feijoo e un do seus máis fervientes defensores. Un decreto de Fernando VI acalou a polémica vinte e dous anos despóis:

Por cuanto la general aprobación y aplauso que han merecido en la república literaria a propios y extraños las útiles y eruditas obras de Vos (...) mueven a mi real ánimo a hacer manifiesta mi gratitud.

Auténtico precursor en España do pensamento ilustrado, partidario do método experimental e oposto aos argumentos de autoridade, o combate contra as supersticións, os prexuicios e os vellos costumes ocupan un lugar importante nas súa obra ("Vara divinatoria y zahoríes", "Transformaciones y transmigraciones mágicas", "Fábulas de las Batuecas y países imaginarios").

Nun país onde se daba por certa a influencia dos corpos celestes, no que se creía que as montañas da Alcarria muxían pola noite e que os nados en Venres Santo sanaban a peste co seu alento, él mesmo, ás veces, escéptico e racionalista como era, non foi capaz de sustraerse dalgunhas das crenzas máis disparatadas que circulaban entre o mesmo vulgo ao que trataba de correxir.

CARTA QUARTA
INFLUJO DE LA IMAGINACION MATERNA

Lo que acabo de discurrir a favor del influjo de la imaginación materna en el feto, basta para que ya mire sin desplacer alguno la opinión, que atribuye el color etiópico a aquel principio. Pero una noticia, que poco ha me comunicó el Licenciado Don Diego Leandro de Guzmán y Márquez, Presbítero , Abogado de los Reales Consejos, y de Presos del Santo Oficio de la Inquisición de Sevilla, y su Comisario en la Ciudad de Arcos , me extrajo del estado de indiferente, inclinándome no poco a aquella opinión. El citado Don Diego me escribió haber conocido en la Villa de Marchena, distante nueve leguas de Sevilla, a un Caballero llamado Don Francisco de Ahumada y Fajardo, de familia muy noble, y de padre y madre blancos, el cual, no obstante este origen, era negro atezado, con cabello ensortijado, narices anchas y otras particularidades que se notan en los etíopes: que al contrario, dos hermanos suyos, Don Isidro y Don Antonio, eran muy blancos y de pelo rubio, que se decía que la singularidad de Don Francisco habia nacido de que la madre, al tiempo de la concepción, había fijado con vehemencia la imaginativa en una pintura de los Reyes Magos, que tenia a la vista en su dormitorio: finalmente, que habiéndose casado dicho Don Francisco con una mujer muy blanca los hijos salieron mulatos.
Siendo hecho constante, como yo no dudo, la perfecta negrura de aquel Caballero, es claro que no puede atribuirse al indigno comercio de su madre con algún etíope. La razón es concluyente. Si fuese esa la causa, no saldría enteramente negro, sino mulato, como salen todos aquellos que tienen padre negro y madre blanca; y como por la propia causa salieron mulatos los hijos del mismo Don Francisco. A qué otra causa, pues, podemos atribuir el efecto, sino á la vehemente imaginacion de la madre, clavada al tiempo de la concepción en la pintura del Mago negro, que tenia presente
Pero debo advertir, que para adaptar este principio a la negrura de la nación etiópica, no es menester que en todas las generaciones de aquella gente intervenga, como causa inmediata, la vehemencia de la imaginación; pues puede suponerse, que al tiempo que se estableció aquel color en el primero, ó primeros individuos, se estableció también un principio (sea el que se fuere) capaz de comunicar le á otros mediante la generación.
Es cuanto ahora me ocurre sobre la materia, y que me hace mas fuerza, que todo lo que en contrario opone Jacobo Bloridél, y aun mas que lo mismo, que yo he dicho en el Discurso sobre el color etiópico; mas no basta para que me atreva a dar en el caso sentencia definitiva.

A Emigración

E finalizaron estas quintas xornadas de Estudo Históricos Hume coa charla de Carlos Nuevo Cal, mestre e historiador e actual Cronista Oficial de Viveiro.
Falounos sobre a emigración en Galicia. As primeiras emigracións foron na costa lucense, pois a xente que vivía preto do mar tíñao máis doado. Despois, a emigración foise extendendo cara o interior. A xente que marchaba eran principalmente rapaces de 14 a 20 anos e os principais lugares aos que se dirixían os galegos eran á Cuba e á Arxentina. Unha vez aló, chamaban polos que quedaban en Galicia. Mais tarde, representantes da industria naveira, ían polas casas para chamar aos homes á emigración. Algúns deles retornaban con cartos para a casa mais moitos deles quedaban alá e outros cando volvían, facíano enfermos e tuberculosos.
Para finalizar, púxonos unhas diapositivas nas que puidemos ver as casas dos emigrantes (con modelos indianos), xornais, escolas feitas con cartos procedentes dos emigrados…

Vida cotiá no Antigo Réxime

O pasado venres 24 de outubro tivemos na nosa vila nova xornada na biblioteca municipal na que Serxio Paz Roca, historiador, falounos de como era a vida cotiá dos galegos no Antigo Réxime.
Contounos cousas tan interesantes como que antes, a xente almorzaba unha especie de “líquido branco” que consistía en pouco leite e moita auga para que chegara a todos os membros da familia. Ao xantar, tomaban o caldo e, se con sorte lles sobraba algo, o ceaban.
Tamén nos contou que nesta época foi cando se comenzaron a facer os primeiros censos de poboación pero que só se contaba ao cabeza de familia. Dependendo da época, un cabeza de familia multiplicábase por 3, 4 ou 5 persoas, por iso os censos son aproximados.
A poboación dedicábase sobre todo á agricultura. Unha época de mala colleita supoñía fame todo o ano. As terras pertencían á Igrexa e á nobreza sendo moi poucos os pequenos propietarios. Galicia estaba moi retrasada con respecto a outras zonas, chegando a revolución industrial a mediados do século XX.
As desamortizacións foron outro tema a tratar.
Para finalizar, púxonos un video que contiña entrevistas feitas a veciños maiores da comarca do Eume que contaban as súas vivencias sobre a súa infancia. Como puidemos ver, a vida dos nosos bisavós e avós non foi tan diferente á das persoas no Antigo Réxime.

Tivemos ocasión de realizarlle unha pequena entrevista a Serxio.

Pregunta: Que lle parecen as xornadas que a Asociación Hume está a realizar?
Resposta: Moi boa cousa, porque coñecer o pasado é imprescindible para entender o presente e tratar de facer un futuro mellor.

P:A vida no Antigo Réxime era moi dura pero tería algúns aspectos positivos. Poderíanos sinalar algún?
R: Aspectos positivos? Pois o traballo comunal, a solidariedade daquela época que hoxe en día non existe. Hoxe en día toda a xente vai á súa bola e sen embargo, no Antigo Réxime, aínda fóra da familia, normalmente a xente axudábase no que fora.

P: Vostede participou no proxecto de toponimia de Galicia na fundación Ortegalia de Ortiguiera, poderíanos explicar a orixe dalgún topónimo relacionado co noso concello?
R: Sen ir máis lonxe, Mourela, a raíz está aí, nos mouros. Por qué llo puxeron? Pois probablemente como a tradición oral de Galicia di, era un sitio onde había mámoas, un sitio onde habitaban os mouros pode ser, un sitio onde habitaban os mouros por haber mámoas e onde había un cículo lítico, en tempos.


P: Como técnico- historiador da Asociación Euro Eume, considera que hai interese na comarca polo patrimonio, historia… ?
R: Cada vez maís,é bo, lóxico tendo en conta que cada vez se pode destinar máis recursos á conservación do patrimonio, penso que cada vez hai máis.


P: Na actualidade, as carreiras de humanidades cada vez están menos solicitadas e máis rexeitadas. Vostede é historiador, que futuro lle ve a estas carreiras?
R: O que hai que buscasrlle é utilidade na sociedade, se a sociedade non as ve como algo útil… A xente me dicía por que estudias historia se está nos libros, estudia unha carreira técnica ou sanitaria. A historia non é iso, polo menos no meu caso. A historia é chega a comprender como funciona a sociedade ao longo dos séculos e dos milenios porque ese coñecemento da sociedade, do pasado pódenos axudar a comprender porque actuamos así e cara onde podemos ir e darlle utilidade social que concretando un pouco máis, ten que ser utilidade económica. Se se lle dera un pouco máis utilidade económica as carreiras de humanidades, dende logo que ían ter moita saída

Moitas gracias

O Camiño de San Andrés de Teixido

O día 17 de outubro, primeiro día das quintas xornadas da Asociación de Estudos Históricos Hume, poidemos disfrutar na nosa biblioteca da charla ofrecida por Jesús Andrés López Calvo, doutor en Teoloxía e Párroco de San Xoán de Ortoño (Ames).
Falounos do camiño de San Andrés de Teixido, dos distintos roteiros, dos diferentes hospitais que había nelas para repouso e sanación dos enfermos e das súas historias e lendas como a de que non se pode matar ningún animal pois son ánimas en pena que van camiño do santuario, segundo recolle o dito: A San Andrés de Teixido vai de morto o que non foi de vivo.
Polo noso concello tamén pasaba un camiño que se dirixía ao santuario (e non só un, pois como Jesús ben dixo, o camiño faino o camiñante) e do que nos queda unha testemuña en San Andrés de Vilabella. Asemade, referíuse aos hospitais intramuros e extramuros que existían na nosa vila. O intramuros aínda se conserva na rúa San Xoán como demostra unha cruz dos hospitalarios existente na parte inferior dunha ventá. Do extramuros xa non se conserva nada.

Leccións dun vello mestre

A semana pasada presentabase en Ferrol o último libro de Santiago Carrillo, Dolores Ibárruri. Pasionaria, una fuerza de la naturaleza. O vello dirixente comunista, amáis de conservar unha gran lucidez intelectual, segue mostrando aos 93 anos a forza e a frescura dun xove revolucionario. Carrillo glosou a figura da Pasionaria, aquela muller que, procedente dunha familia de mineiros, “saída das entrañas do pobo”, e forxada nas loitas sindicais durante a ditadura de Primo de Rivera, liderou durante a Guerra Civil, nas trincheiras de Madrid, a defensa popular da República baixo a consigna do “No pasarán”. Daquela convertiuse nunha das personalidades políticas españolas máis recoñecidas internacionalmente.

Posteriormente, durante o seu exilio na URSS, coincidindo cos duros anos da Guerra Fría, dirixiu os destinos do PCE. A súa traxectoria política prolongouse ata os inicios da transición democrática cando, de volta a casa trala morte de Franco, foi elexida deputada nas primeiras eleccións democráticas. A Pasionaria foi unha auténtica precursora, como suliñaba Carrillo, de loitas que aínda hoxe en día seguen pendentes.

Non faltaron referencias por parte de Santiago Carrillo a situación política actual, á crise económica, á cuestión da memoria histórica -onde insistiu na necesidade de que o debate debe manterse no ámbito político e non no xurídico-, para acabar defendendo a unidade da esquerda en Europa, proceso -afirmaba- que debe ampliarse a movementos sociais tradicionalmente non marxistas.

Mater España

De todas las historias de la Historia

la más triste es la de España

porque termina mal...

Jaime Gil de Biedma, "Apología y petición"

Tzvetan Todorov, o último Príncipe de Asturias de Ciencias Sociais, afirmaba hai uns días que os acontecementos illados non teñen significión por sí mesmos. Na procura da comprensión dos feitos da nosa historia común e das circunstancias que os explican abrimos as páxinas desta bitácora co arrecendo da novidade e a sorpresa.

A Historia de España, a “Historia de Aquí” que decía Forges, é rica en acontecementos cuxa interpretación non debe levarnos a lecturas parciais nin unívocas. Esta canción de Joaquín Sabina, versión xenial do Viva l´Italia, de Francesco de Gregori, resume moitas das contradiccións coas que está feita a materia da nosa historia.