Xenerais da comarca do Ulla

A comenzos do ano 1809 os veciños de Cotobade protagonizan, xunto cos de Caldevergazo (antiguo nome do concello de A Lama), Ponte Caldelas e otros dos contornos de Pontevedra, una páxina inolvidable na guerra da independencia contra os franceses.Constituíron postos de vixilancia chamados alarmas e acosaban ás tropas inimigas con todo tipo de armas das que poideran botar man entre as que estaban os famosos "canóns de pau" (troncos de roble baleirados e reforzados con argolas de ferro, e que resistia ata doce canonazos). O enfrontamento cos franceses mantívose de varias maneiras: atacando o 19 de febreiro, e obrigando a renderse as guarnicións gavachas de Borela, San Xurxo de Sacos e Tenorio, dificultando así os seus movementos; atacando o día 20 ás tropas francesas na cidade de Pontevedra, que querían desquitarse da acción do día anterior e obrigando aos franceses a baterse en retirada; rexeitandoos no seu intento de ocupar Cotobade e Ponte Caldelas; e participando na batalla de Ponte Sampaio o 7 de xuño, contribuíndo á derrota das forzas do Xeneral Ney.
Os xenerais do Ulla, son unha das máis orixinais manifestacións do folclore galego no Entoido, que a grandes rasgos vén sendo un enfrontamento verbal, con dose de crítica social e ironía de dous exércitos diferentes, un invasor e outro defensor. Entre as xentes de idade existe a crenza de que se trata dunha reminiscencia da loita contra os franceses na Guerra de Independecia aínda que tamén algúns pensan que pode ter que ver coas guerras carlistas.

O republicanismo en Galicia durante o Sexenio Democrático

A partir de 1868 os republicanos galegos inicianse como grupo organizado. José Maria Beranger pronunciase en Ferrol a favor do cambio de sistema, secundado noutras cidades galegas, e constituíronse Xuntas de Goberno, creandose nalgunhas delas milicias civis armadas (Voluntarios da Liberdade).
En outubro de 1868 créase en Madrid o Partido Democrático Republicano Federal. En Galicia os republicanos crearon Comités locais do Partido Federal, destacando como lider Federico Tapia.
Nas primeiras eleccións tras a revolución, os republicanos non triunfaron. A Constitución de 1869 foi democrática, pero con monarquía como forma de goberno para España. Os republicanos galegos opóñense e realizan actos para forzar un cambio no sistema,asinando diferentes pactos; o 18 de xullo asinouse na Coruña o Pacto galaico-asturiano, e o 30 de xullo o pacto federal nacional.
A partir de outubro de 1869, tiveron lugar numerosas insurreccións contra a Monarquía.
Os dirixentes federais de Madrid condenan o levantamento de outubro de 1872 en Ferrol, isto non gusta aos federais galegos e crean o Partido Republicano Federal de Galicia e a súa independencia dos organismos centrais de Madrid.
Tras a renuncia de Amadeo I ao trono, as Cortes proclaman a República o 11 de febreiro de 1873. Nalgúns concellos baixo a autoridade do Alcalde créase o corpo de Voluntarios da República.
Os federais obteñen un rotundo éxito electoral nas eleccións a Cortes celebradas en maio. En xuño as novas cortes proclaman a Répública, e os galegos logran algunha vella aspiración: o primeiro tramo en funcionamento do ferrocarril galego, a lei de redención de foros, reformas tributarias, defensa da autonomía cantonal..
As divisións internas, os problemas sociais e cantonais, a oposición de carlistas e os monárquicos debilitaron a Republica ata a súa desaparición.

Jorgito el Inglés

George Borrow, aventureiro e prosista inglés , coñecido familiarmente en España, como Don Jorgito el Inglés, naceu en East Dereham (Norfolk), o 5 de Xullo de 1803. Levou unha infancia vagabunda, acompañando o reximento no que servía o seu pai, un militar do exercito británico, mesturándose con bohemios que naquela época había nos condados de Inglaterra.
Comenzou os estudos en Dereham, e en 1813 foi xunto co seu irmán Jonh ao High Scholl de Edimburgo, de ahí pasou a Norwich, e en 1815 entrou na Academia protestante de Clonmel (Irlanda).
Despois de traballar nun bufete de avogado, e de escribir traducións por conta dun editor, abandona Londres e percorre boa parte de Inglaterra, relacionándose con xitanos.
Dende 1832, foi axente da British and Foreign Bible Society, intimamente unida á Igrexa Evanxélica, e en particular á Anglicana, A Sociedade propuxérase abrir unha tenda de Biblias en Madrid, e envia a Borrow para que supervise a sua tradución, impresión, edición e posterior distribución, chegando á capital desde Portugal por Badajoz, en plena guerra carlista.
O seu cometido era repartir biblias, pero o seu afán, era a nobre aventura, de aí que
o aventureiro e bohemio axente e a virtuosa e devota sociedade que o financiaba acabaran mal. Tampouco se libra de ir ao cárcere en Madrid e Sevilla por distribuir a Biblia sen permisos
Dominaba o redor de vinte idiomas, mais hai evidencia de que chegou a falar, escribir ou traducir ao redor duns cen.
Aparte das súas tradución, entre as que podemos salientar o do Testamento de San Lucas traducido ao caló e ao vasco,deixou outras obras, entre as que destacan:
The Bible in Spain (1842), unha estraña mestura de xitanos, xudaismo e aventuras misioneiras. Esforzouse por retratarse como un patriótico británico e un bravo protestante que cumpría a perigosa misión de propagar a fe nun violento país. Narra como ao chegar a fronteira hispano-lusa entre Elvas e Badajoz, decide facer noite nunha pousada onde se atopa cun grupo de xitanos, que se quedan sorprendidos ao oir ao gachó falar perfectamente o romaní. Explícalles os seus propósitos e o que parecía ser o xefe, un tratante de animais chamado Antonio (Pepindoiro), ofrecelle a súa compaña para un bo treito do camiño cara Madrid, xa que a viaxe é arriscada por ser tempos de guerra e de bandidos. Durante o traxecto ocorren unha serie de peripecias, coa detención de Antonio e a convivencia de Borrow coa familia do xitano durante un tempo.
Los Zincalí (1841), é un relato da súa estadía entre os xitanos.
Estas dúas obras teñen un gran valor literario e histórico, xa que ofrecen un interesante punto de vista e unha descrición da España desa época.
Morreu repentinamente en 1881 cando xa se atopaba en Inglaterra.